De niet-conventionele geneeskunde gebruikt tal van natuurlijke methoden die voornamelijk gebaseerd zijn op de helende werking van vele kruiden en andere planten om een verzwakte gezondheidstoestand te ondersteunen. Sommige daarvan hebben een bijzonder gunstig effect op het menselijk lichaam, we kunnen zeggen dat ze zich aanpassen aan de specifieke omstandigheden waarin ze geacht worden te werken, dus noemen we ze adaptogenen. Er zijn er veel, dus het is de moeite waard om uit te zoekenwelke eigenschappen ze hebben en welke we het beste kunnen gaan gebruiken.

De term adaptogenen is al definitief doorgedrongen tot de woordenschat van niet alleen aanhangers van de natuurgeneeskunde in het algemeen en de holistische benadering van gezondheid. Hun werkingsmechanisme houdt nog veel mysteries voor ons in, maar naarmate we er meer over leren, weten we al dat er niet veel aan te merken valt op hun effectiviteit en positieve gezondheidsbevorderende eigenschappen. De naam werd voor het eerst gebruikt in 1940, toen een Russische wetenschapper de effecten bestudeerde van bepaalde plantensoorten op het versterken van een organisme dat om verschillende redenen verzwakt was.

De huidige en algemeen aanvaarde definitie definieert adaptogenen als planten waarvan de functie is het functioneren van het lichaam te reguleren en te normaliseren. Ze versterken met name onze weerstand tegen de negatieve effecten van stress, die soms moeilijk te hanteren zijn en kunnen leiden tot de ontwikkeling van vele min of meer ernstige ziekten. De werking van planten met adaptogene eigenschappen stelt ons in staat om ons beter en sneller aan te passen aan alle veranderende externe omstandigheden, met gelijktijdige vermindering van de effecten van de schade die er al door veroorzaakt is.

Fytotherapie, of kruidengeneeskunde, is al duizenden jaren bekend bij de mensheid en ook vandaag de dag gebruiken we verschillende planten en kruiden om de symptomen van veel kwalen te verlichten. We moeten echter weten dat niet alle planten kunnen worden gecategoriseerd als adaptogenen. Ze moeten relatief specifieke eigenschappen hebben en mogen onder andere niet verslavend zijn, niet samenwerken met medicijnen, geen gevaarlijke giftige stoffen bevatten die eerder kwaad dan goed doen en bijwerkingen veroorzaken.

Als we niet weten welke planten aan deze voorwaarden voldoen, kunnen we altijd een specialist raadplegen, bijvoorbeeld in een kruidenwinkel. Het is ook de moeite waard om meer te weten te komen over alle belangrijke eigenschappen van adaptogene planten:

Nu we weten wat adaptogenen zijn en welke eigenschappen ze bezitten die goed zijn voor onze gezondheid, is het tijd om uit te zoeken welke het meest effectief zijn en zeker de moeite waard om in je kruidenkastje thuis te hebben. Experts op dit gebied adviseren vooral het gebruik van deze zes natuurlijke, plantaardige adaptogenen, zoals:

Met de Latijnse naam Withania Somnifera, in ons land ook bekend als vitania sluggard of Indiase ginseng, veruit de meest gewaardeerde en meest gebruikte adaptogeen ter wereld. In het wild groeit ashwagandha in het Verre Oosten, voornamelijk in India, en is geclassificeerd als een plant van de Solanaceae familie. Het wordt al bijna 5000 jaar gebruikt, voornamelijk de verpulverde wortel, toegevoegd aan talloze voedingssupplementen, en de unieke eigenschappen zijn te danken aan de samenstelling van de plant.

Het bevat onder andere actieve biologische verbindingen die vitanoliden worden genoemd, vitamine C, fytosterolen, flavonoïden, talrijke alkaloïden, caroteen, coumarinen, saponinen, voedingsvezels en mineralen waaronder calcium en ijzer. Dankzij deze eigenschappen kan er op gerekend worden:

De plant met misschien wel de bekendste gezondheidsbevorderende eigenschappen, niet alleen adaptogeen, hoewel die in dit geval bijzonder sterk zijn. Panax ginseng, zoals de Latijnse wetenschappelijke naam luidt, is ook een rijkdom aan talloze voedingsstoffen die simpelweg essentieel zijn voor de gezondheid van ons lichaam. De ginsengwortel bevat onder andere vitamine B1, of thiamine, vitamine B4, of choline, vitamine C, vitamine E en ginsenosiden, die een effect hebben op:

Afkomstig van een plant die in het wild groeit in Peru, op een hoogte van meer dan 4.000.000 meter, maar al eeuwenlang bekend en gewaardeerd is in deze regio van de wereld. De Maca wortel, Lepidium peruvianum, bij ons ook bekend als pepergras of Peruaanse ginseng, is nog een adaptogeen dat de moeite waard is om te introduceren. Studies hebben aangetoond dat het een uitzonderlijk rijke bron is van talrijke bioactieve stoffen, flavonoïden, anthocyanen, saponinen en tanninen. Deze worden ondersteund door B-vitamines, thiamine en riboflavine, vitamine C en E en de mineralen zink, koper, kalium, calcium en ijzer, die het samen eigenschappen geven:

Dit is een plant die al eeuwenlang wordt gebruikt in de Ayurveda, of traditionele Indiase geneeskunde, en behoort tot de melaatsenfamilie, die ook wel brahmi wordt genoemd. Bij ons draagt bacopa monnieri de minder exotische naam kleinbladige bacopa en is een ander adaptogeen dat de moeite waard is om regelmatig te gebruiken voor meer dan alleen het bestrijden van stress. De werking is voornamelijk gebaseerd op de aanwezigheid van steroïde saponinen, fenolen, fytosterolen en flavonoïden, en bestaat uit:

Nog een adaptogeen dat in de oude Indiase Ayurveda werd gebruikt en waarvan de geneeskrachtige eigenschappen niet kunnen worden ontkend. Voor volgelingen van de natuurgeneeskunde is het beter bekend als Gotu Kola, en het bevat onder andere triterpeenverbindingen, flavonoïden, essentiële oliën, fytosterolen, tanninen en mineralen, waaronder het broodnodige magnesium. Regelmatig gebruik van preparaten die Centella Asiatica, Centella asiatica, in hun samenstelling hebben, heeft een positief effect op:

De laatste adaptogeen die volgens ons de moeite waard is om in je kruidenkastje thuis te hebben, is bergrhodiola rosea, Rhodiola rosea, die in het wild groeit in koude klimaten, waaronder de Noordpool. Het wordt ook wel de ‘gouden wortel’ genoemd, wordt steeds meer gekweekt in andere delen van de wereld, waaronder Polen, en heeft een samenstelling die niet alleen verantwoordelijk is voor zijn adaptogene eigenschappen. Het bevat fytosterolen, catechinen, flavonoïden, fenolzuren, sporenelementen, chroom, mangaan, koper en selenium, waaraan rhodiola rosea zijn werking dankt:

Helaas kan niet iedereen profiteren van de vele voordelen die een regelmatig gebruik van voedingssupplementen met de hierboven genoemde adaptogenen biedt. Het is noodzakelijk om vooraf de bijsluiter aandachtig te lezen, vooral de contra-indicaties, en degenen waarmee rekening gehouden moet worden zijn: