Adaptogenen – wat zijn het en welke invloed hebben ze op het menselijk lichaam?
De niet-conventionele geneeskunde gebruikt tal van natuurlijke methoden die voornamelijk gebaseerd zijn op de helende werking van vele kruiden en andere planten om een verzwakte gezondheidstoestand te ondersteunen. Sommige daarvan hebben een bijzonder gunstig effect op het menselijk lichaam, we kunnen zeggen dat ze zich aanpassen aan de specifieke omstandigheden waarin ze geacht worden te werken, dus noemen we ze adaptogenen. Er zijn er veel, dus het is de moeite waard om uit te zoekenwelke eigenschappen ze hebben en welke we het beste kunnen gaan gebruiken.
Contents
Wat zijn adaptogenen?
De term adaptogenen is al definitief doorgedrongen tot de woordenschat van niet alleen aanhangers van de natuurgeneeskunde in het algemeen en de holistische benadering van gezondheid. Hun werkingsmechanisme houdt nog veel mysteries voor ons in, maar naarmate we er meer over leren, weten we al dat er niet veel aan te merken valt op hun effectiviteit en positieve gezondheidsbevorderende eigenschappen. De naam werd voor het eerst gebruikt in 1940, toen een Russische wetenschapper de effecten bestudeerde van bepaalde plantensoorten op het versterken van een organisme dat om verschillende redenen verzwakt was.
De huidige en algemeen aanvaarde definitie definieert adaptogenen als planten waarvan de functie is het functioneren van het lichaam te reguleren en te normaliseren. Ze versterken met name onze weerstand tegen de negatieve effecten van stress, die soms moeilijk te hanteren zijn en kunnen leiden tot de ontwikkeling van vele min of meer ernstige ziekten. De werking van planten met adaptogene eigenschappen stelt ons in staat om ons beter en sneller aan te passen aan alle veranderende externe omstandigheden, met gelijktijdige vermindering van de effecten van de schade die er al door veroorzaakt is.
Welke medicinale eigenschappen van adaptogenen zijn in het bijzonder het benadrukken waard?
Fytotherapie, of kruidengeneeskunde, is al duizenden jaren bekend bij de mensheid en ook vandaag de dag gebruiken we verschillende planten en kruiden om de symptomen van veel kwalen te verlichten. We moeten echter weten dat niet alle planten kunnen worden gecategoriseerd als adaptogenen. Ze moeten relatief specifieke eigenschappen hebben en mogen onder andere niet verslavend zijn, niet samenwerken met medicijnen, geen gevaarlijke giftige stoffen bevatten die eerder kwaad dan goed doen en bijwerkingen veroorzaken.
Als we niet weten welke planten aan deze voorwaarden voldoen, kunnen we altijd een specialist raadplegen, bijvoorbeeld in een kruidenwinkel. Het is ook de moeite waard om meer te weten te komen over alle belangrijke eigenschappen van adaptogene planten:
- normalisering van het functioneren van praktisch het hele organisme, al zijn interne organen en systemen, werking op cellulair en hormonaal niveau;
- versterking van de natuurlijke immuniteit, stimulering van het immuunsysteem;
- antioxiderende werking, bescherming van de cellen tegen de negatieve effecten van oxidatieve stress veroorzaakt door een teveel aan vrije radicalen;
- efficiëntere reiniging van gifstoffen en onnodige residuen van stofwisselingsprocessen;
- verbeterde werking van de hersenen en het zenuwstelsel, verbetering van geheugen, concentratie en cognitieve functies;
- snellere regeneratie van het organisme, zowel na grote inspanningen als na ziekte;
- Verhoogde weerstand tegen stresssituaties, kalmeren van trillende zenuwen en verbetering van de geestelijke stemming;
- verbetering van de kwaliteit van de slaap, waardoor het makkelijker wordt om in slaap te vallen en slapeloosheid te overwinnen;
- Verhoogde weerstand tegen externe prikkels, vooral lawaai, dat ook kan leiden tot verhoogde stressniveaus;
- verbetering van de gezondheid en het uiterlijk van de huid, versnelling van de celvernieuwing en remming van de natuurlijke verouderingsprocessen;
- ontstekingsremmende, schimmelwerende en antivirale effecten, waardoor veel gevaarlijke infecties van verschillende achtergronden kunnen worden aangepakt.
Welke adaptogenen zijn het waard om in je kruidenkastje thuis te hebben?
Nu we weten wat adaptogenen zijn en welke eigenschappen ze bezitten die goed zijn voor onze gezondheid, is het tijd om uit te zoeken welke het meest effectief zijn en zeker de moeite waard om in je kruidenkastje thuis te hebben. Experts op dit gebied adviseren vooral het gebruik van deze zes natuurlijke, plantaardige adaptogenen, zoals:
Ashwagandha
Met de Latijnse naam Withania Somnifera, in ons land ook bekend als vitania sluggard of Indiase ginseng, veruit de meest gewaardeerde en meest gebruikte adaptogeen ter wereld. In het wild groeit ashwagandha in het Verre Oosten, voornamelijk in India, en is geclassificeerd als een plant van de Solanaceae familie. Het wordt al bijna 5000 jaar gebruikt, voornamelijk de verpulverde wortel, toegevoegd aan talloze voedingssupplementen, en de unieke eigenschappen zijn te danken aan de samenstelling van de plant.
Het bevat onder andere actieve biologische verbindingen die vitanoliden worden genoemd, vitamine C, fytosterolen, flavonoïden, talrijke alkaloïden, caroteen, coumarinen, saponinen, voedingsvezels en mineralen waaronder calcium en ijzer. Dankzij deze eigenschappen kan er op gerekend worden:
- het ondersteunen van de werking van de hersenen en andere delen van het zenuwstelsel, waardoor het geheugen, de concentratie of het leervermogen verbetert;
- het verminderen van het risico op het ontwikkelen van gevaarlijke neurodegeneratieve ziekten, Alzheimera en Parkinson;
- versterking van een verzwakt immuunsysteem;
- het verlagen van het niveau van “slecht” cholesterol LDL en het reguleren van de bloedsuikerspiegel;
- tegengaan van slapeloosheid, vergemakkelijken van inslapen en verhogen van de kwaliteit van de slaap;
- het verhogen van de weerstand tegen stress, mogelijk gemaakt door een verlaging van cortisol, het ‘stresshormoon’, en het verlichten van symptomen van andere nerveuze spanningen.
Ginseng
De plant met misschien wel de bekendste gezondheidsbevorderende eigenschappen, niet alleen adaptogeen, hoewel die in dit geval bijzonder sterk zijn. Panax ginseng, zoals de Latijnse wetenschappelijke naam luidt, is ook een rijkdom aan talloze voedingsstoffen die simpelweg essentieel zijn voor de gezondheid van ons lichaam. De ginsengwortel bevat onder andere vitamine B1, of thiamine, vitamine B4, of choline, vitamine C, vitamine E en ginsenosiden, die een effect hebben op:
- ontstekingsremmende en antistollingseigenschappen;
- ondersteuning van een verzwakte natuurlijke immuniteit;
- behoud van hoge seksuele prestaties;
- normalisering van het LDL cholesterolgehalte in het bloed en regulering van de bloeddruk;
- sterke antioxidante werking om gezondheidsbedreigende vrije radicalen te verwijderen;
- snellere regeneratie van het organisme, niet alleen na fysieke, maar ook na mentale inspanning, met gelijktijdige levering van grote hoeveelheden energie;
- neuroprotectieve eigenschappen, verbetering van geheugen en concentratie, lager risico op Alzheimera ziekten.
Maca wortel
Afkomstig van een plant die in het wild groeit in Peru, op een hoogte van meer dan 4.000.000 meter, maar al eeuwenlang bekend en gewaardeerd is in deze regio van de wereld. De Maca wortel, Lepidium peruvianum, bij ons ook bekend als pepergras of Peruaanse ginseng, is nog een adaptogeen dat de moeite waard is om te introduceren. Studies hebben aangetoond dat het een uitzonderlijk rijke bron is van talrijke bioactieve stoffen, flavonoïden, anthocyanen, saponinen en tanninen. Deze worden ondersteund door B-vitamines, thiamine en riboflavine, vitamine C en E en de mineralen zink, koper, kalium, calcium en ijzer, die het samen eigenschappen geven:
- antioxidant, het verwijderen van opgehoopte vrije radicalen in het lichaam die cellen kunnen beschadigen en de oorzaak worden van vele gevaarlijke ziekten;
- het verzwakte zenuwstelsel ondersteunen zodat het beter kan omgaan met mogelijke stress;
- mentaal welzijn herstellen;
- het geheugen, de concentratie en de cognitieve functie verbeteren;
- de effecten van fysieke en mentale uitputting wegnemen;
- het verhogen van een verzwakt libido.
Bacopa monnieri
Dit is een plant die al eeuwenlang wordt gebruikt in de Ayurveda, of traditionele Indiase geneeskunde, en behoort tot de melaatsenfamilie, die ook wel brahmi wordt genoemd. Bij ons draagt bacopa monnieri de minder exotische naam kleinbladige bacopa en is een ander adaptogeen dat de moeite waard is om regelmatig te gebruiken voor meer dan alleen het bestrijden van stress. De werking is voornamelijk gebaseerd op de aanwezigheid van steroïde saponinen, fenolen, fytosterolen en flavonoïden, en bestaat uit:
- het versterken van de functie van neurotransmitters die verantwoordelijk zijn voor de overdracht van zenuwimpulsen;
- het verbeteren van het vermogen om te leren en meer nieuwe informatie op te nemen door het geheugen en de concentratie te verbeteren;
- antioxiderende, antibacteriële en ontstekingsremmende effecten;
- het verlichten van symptomen van stress, dankzij de kalmerende, angstremmende en zelfs antidepressieve eigenschappen;
- ondersteuning van het immuunsysteem, het hart en de bloedsomloop.
Centella aziatica
Nog een adaptogeen dat in de oude Indiase Ayurveda werd gebruikt en waarvan de geneeskrachtige eigenschappen niet kunnen worden ontkend. Voor volgelingen van de natuurgeneeskunde is het beter bekend als Gotu Kola, en het bevat onder andere triterpeenverbindingen, flavonoïden, essentiële oliën, fytosterolen, tanninen en mineralen, waaronder het broodnodige magnesium. Regelmatig gebruik van preparaten die Centella Asiatica, Centella asiatica, in hun samenstelling hebben, heeft een positief effect op:
- snelle vermindering van hoge stressniveaus;
- verlichting van vrijwel alle stresssymptomen, waaronder angst;
- verhoging van de productie van de belangrijkste neurotransmitters dopamine en serotonine;
- verbetering van de geleiding van zenuwimpulsen;
- aanmaak van nieuwe hersencellen, waardoor het geheugen, de concentratie en de cognitieve functie toenemen;
- verminderde negatieve effecten van oxidatieve stress, dankzij de antioxiderende eigenschappen van Gotu Kola;
- een verbetering van de slaapkwaliteit door het kalmerende effect.
Rhodiola rosea
De laatste adaptogeen die volgens ons de moeite waard is om in je kruidenkastje thuis te hebben, is bergrhodiola rosea, Rhodiola rosea, die in het wild groeit in koude klimaten, waaronder de Noordpool. Het wordt ook wel de ‘gouden wortel’ genoemd, wordt steeds meer gekweekt in andere delen van de wereld, waaronder Polen, en heeft een samenstelling die niet alleen verantwoordelijk is voor zijn adaptogene eigenschappen. Het bevat fytosterolen, catechinen, flavonoïden, fenolzuren, sporenelementen, chroom, mangaan, koper en selenium, waaraan rhodiola rosea zijn werking dankt:
- antioxidant en antibacterieel;
- adaptogeen, waardoor het de effecten van stress en andere nerveuze spanningen kan verminderen;
- verbetering van de stemming en het geestelijk welzijn door verhoging van de productie van serotonine, bekend als het ‘gelukshormoon’;
- versterking van verzwakte vitale krachten, fysiek en mentaal uithoudingsvermogen;
- het verbeteren van cognitieve vaardigheden, geheugen en concentratie;
- vermindering van een te hoge bloedsuikerspiegel;
- het verbeteren van de kwaliteit van de slaap en het verminderen van de effecten van vermoeidheid.
Wat zijn de contra-indicaties die het gebruik van adaptogenen verhinderen?
Helaas kan niet iedereen profiteren van de vele voordelen die een regelmatig gebruik van voedingssupplementen met de hierboven genoemde adaptogenen biedt. Het is noodzakelijk om vooraf de bijsluiter aandachtig te lezen, vooral de contra-indicaties, en degenen waarmee rekening gehouden moet worden zijn:
- zwangerschap en borstvoedingsperiode;
- leeftijd onder de 18 jaar en het is raadzaam om een specialist te raadplegen over het gebruik van dit type product door kinderen;
- bepaalde cardiovasculaire aandoeningen; ginseng wordt bijvoorbeeld afgeraden bij hoge bloeddruk;
- het gelijktijdig gebruik van bepaalde soorten medicatie, zoals kalmeringsmiddelen, anti-angstmiddelen, pijnstillers en antidepressiva; het is essentieel om de bijsluiter te lezen;
- adaptogenen niet combineren met alcohol;
- de mogelijkheid van een individuele allergische reactie.
Bronnen:
- https://www.healthline.com/health/stress/smart-girls-guide-to-adaptogens
- https://www.healthline.com/nutrition/ashwagandha
- https://www.healthline.com/nutrition/ginseng-benefits
- https://www.healthline.com/nutrition/benefits-of-maca-root
- https://www.healthline.com/nutrition/bacopa-monnieri-benefits
- https://www.healthline.com/health/gotu-kola-benefits
- https://www.healthline.com/nutrition/rhodiola-rosea
