Bloedarmoede – symptomen, oorzaken, soorten. Hoe kan je het voorkomen en behandelen?
Van de vele bloedziekten verdient bloedarmoede zeker bijzondere aandacht. Bloedarmoede wordt ook wel anemie genoemd en manifesteert zich onder meer door een aanzienlijke verlaging van het gehalte aan hemoglobine, rode bloedcellen, d.w.z. erytrocyten, en de zogenaamde hematocrietindex. Onbehandelde bloedarmoede opent de weg naar andere ziekten, in de eerste plaats progressieve hypoxie van het organisme, stoornissen van hart en bloedvaten, geheugenproblemen, en in extreme gevallen zelfs tot de dood van de zieke.
Contents
- 1 Hemoglobine – normen in het bloed en zijn functies
- 2 Bloedarmoede – de belangrijkste symptomen van de ziekte
- 3 Bloedarmoede – hoe kan het gediagnosticeerd worden
- 4 Bloedarmoede – de basis en meest voorkomende oorzaken
- 5 Anemie – uitsplitsing naar hemoglobinegehalte
- 6 Bloedarmoede – afbraak door tekort aan andere stoffen
- 7 Bloedarmoede – wat te eten om het te voorkomen
Hemoglobine – normen in het bloed en zijn functies
Bloedarmoede is een ziekte die rechtstreeks verband houdt met de vermindering van de hoeveelheid hemoglobine in het bloed, een belangrijk eiwit, zonder hetwelk er ernstige stoornissen zijn in het functioneren van vrijwel het gehele lichaam. De belangrijkste functie van hemoglobine, dat zich in rode bloedcellen bevindt, is het transporteren van zuurstof vanuit de longen naar alle cellen in ons lichaam en het verwijderen van kooldioxide, dat vervolgens via de longen wordt uitgeademd naar de buitenwereld.
Het belang ervan kan niet worden onderschat en er moet altijd voor worden gezorgd dat het juiste niveau wordt gehandhaafd, dat volgens de WHO-normen, d.w.z. de Wereldgezondheidsorganisatie, bedraagt
- voor volwassen mannen – 13-18 g/dl;
- voor volwassen vrouwen – 12-16 g/dl;
- voor zwangere vrouwen: 11-14 g/dl;
- voor pasgeborenen – 17-22 g/dl;
- voor oudere kinderen, 11-13 g/dl.
Deze waarden zijn niet eenduidig en kunnen veranderen als gevolg van verschillende factoren, waaronder de nauwkeurigheid van de uitgevoerde laboratoriumtests. Hoe dan ook, het tekort aan hemoglobine manifesteert zich op een karakteristieke manier en leidt precies tot het ontstaan van bloedarmoede, of anemie, die wij nader zullen karakteriseren.
Bloedarmoede – de belangrijkste symptomen van de ziekte
Ongeacht het soortbloedarmoede zijn er veel symptomen die niet moeilijk te verwarren zijn met andere ziekten, en specialisten wijzen onder andere op
- een gevoel van constante zwakte en vermoeidheid, gebrek aan energie;
- toenemende problemen met slapen, zelfs leidend tot slapeloosheid;
- een karakteristieke bleekheid van de huid, lippen, tandvlees en oogbindvlies;
- ernstige hoofdpijn en duizeligheid die kan leiden tot flauwvallen;
- broosheid, breekbaarheid en haaruitval door uitdroging van het haar;
- kortademigheid in de borst;
- koude voeten en handen;
- ernstige, pijnlijke krampen in de benen, gewrichts- en botpijnen;
- hartkloppingen en andere cardiovasculaire problemen;
- verminderde concentratie, waardoor het vaak moeilijk is zich te concentreren op zelfs de eenvoudigste taken;
- prikkelbaarheid en stemmingswisselingen;
- verzwakte immuniteit, verhoogde vatbaarheid voor infecties;
- verminderde sex drive.
Bloedarmoede – hoe kan het gediagnosticeerd worden
De veelheid van symptomen van bloedarmoede kan soms problemen veroorzaken bij de juiste diagnose ervan, zodat de diagnose niet alleen wordt gesteld aan de hand van een anamnese, maar vooral door het bestellen van enkele elementaire diagnostische tests:
- een bloedonderzoek dat alleen door een arts kan worden besteld, morfologie genaamd, dat niet alleen bij de diagnose van bloedarmoede wordt gebruikt en waarmee zeer nauwkeurig het aantal erytrocyten (RCB), d.w.z. rode bloedcellen, en hun gemiddelde grootte (MCV) kunnen worden bepaald, alsmede de concentratie van hemoglobine (MCHC), zoals hierboven beschreven, en de concentratie van hematocriet (HCT), een indicator aan de hand waarvan wij het percentage erytrocyten in het bloed kennen;
- de ESR, of Biernacki’s test, een indicator van het zogenaamde aantal rode bloedcellen;
- het ijzergehalte, een te laag gehalte wijst op bloedarmoede;
- controle van het ferritinegehalte, een eiwit dat verantwoordelijk is voor het binden van ijzeratomen en de accumulatie daarvan in het lichaam, ook hier wijst een laag peil op het ontwikkelen van bloedarmoede. Het is ook de moeite waard aandacht te besteden aan het teveel ervan, dat op zijn beurt kan wijzen op een leverziekte, b.v. een hyperfunctie ervan of extreem pijnlijke reumatoïde artritis;
- de hoeveelheid vitamine B12, cobalamine en vitamine B9, of folinezuur, twee vitaminen zonder welke de aanmaak van rode bloedcellen onmogelijk is;
- bepaling van de snelheid van vorming en afbraak van rode bloedcellen;
- onderzoek van de ontlasting op de aanwezigheid van zogenaamd occult bloed.
Bloedarmoede – de basis en meest voorkomende oorzaken
Bloedarmoede is een aandoening die door veel verschillende ziekteverwekkers wordt veroorzaakt, en de meest voorkomende oorzaken van bloedarmoede, die ook door specialisten in de behandeling ervan worden genoemd, zijn:
- onvoldoende ijzerniveaus in het lichaam;
- tekorten aan de hierboven genoemde cobalamine en foliumzuur;
- slechte voeding, een restrictief dieet met een tekort aan veel voedingsstoffen, vitaminen en mineralen;
- gelijktijdige chronische, besmettelijke of kankeraandoeningen;
- virale, bacteriële of schimmelinfecties;
- parasieten in verschillende systemen en organen van het lichaam;
- chronisch alcoholmisbruik;
- ernstig bloedverlies, bijvoorbeeld ten gevolge van een ongeval;
- neusbloedingen en hevige menstruatie;
- het nemen van te hoge doses van bepaalde medicijnen, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen;
- zware metalen vergiftiging.
Anemie – uitsplitsing naar hemoglobinegehalte
Er zijn veel verschillende criteria voor het indelen van deze gevaarlijke en zelfs levensbedreigende ziekte. De basis is de differentiatie naar gelang van de ernst van de symptomen, die ook voortvloeit uit het hemoglobinegehalte; rekening houdend met deze factoren kan bloedarmoede worden onderverdeeld in
- mild, waarbij het hemoglobinegehalte tussen 10 en 12 g/dl ligt;
- matig, wanneer het hemoglobinegehalte tussen 8 en 9,9 g/dl ligt
- ernstig, veroorzaakt door een daling van het hemoglobinegehalte tot 6,5 à 7,9 g/dl
- zeer ernstig, dat is direct levensbedreigend en de hemoglobine daalt onder 6,5 g/dl.
Bloedarmoede – afbraak door tekort aan andere stoffen
Natuurlijk is dit niet de enige indeling van bloedarmoede die wordt gebruikt, even vaak wordt het criterium van de zogenaamde tekorten aan essentiële voedingsstoffen, vitaminen en mineralen gehanteerd. In dit geval, kunnen we te maken hebben met verschillende soorten bloedarmoede, zoals
Bloedarmoede door ijzertekort
Een andere naam die ervoor wordt gebruikt is microcytaire anemie, en de oorzaak is een te laag ijzergehalte in het lichaam. IJzer is een essentieel element bij de preventie van vele ziekten, waaronder bloedarmoede, en is in de eerste plaats verantwoordelijk voor de bouw en de goede werking van rode bloedcellen en de synthese van hemoglobine. Het gebrek eraan beïnvloedt onmiddellijk de gezondheidstoestand en wordt veroorzaakt door
- veel bloedverlies, bijvoorbeeld als gevolg van wonden, tijdens operaties, bij hevige menstruatie of bloedingen uit het spijsverteringskanaal of de urinewegen, bijvoorbeeld bij ontsteking van de blaas, de nieren of de glomeruli;
- abnormale ijzeropname uit het maagdarmkanaal, die hoofdzakelijk veroorzaakt wordt door een onjuiste voeding, een te laag gehalte aan dit element en andere gelijktijdig optredende ziekten, zoals de ziekte van Crohn-Crohna;
- een verhoogde behoefte aan ijzer, die optreedt tijdens de adolescentie, bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, en bij pasgeborenen die geen borstvoeding krijgen.
IJzergebreksanemie is relatief gemakkelijk op te sporen met bloedonderzoek; de verkregen resultaten laten onmiddellijk dalingen zien in veel belangrijke indicatoren, waaronder:
- MCHC, de gemiddelde concentratie van hemoglobine in rode bloedcellen
- MCV, het aantal rode bloedcellen
- MCH, de gemiddelde massa van hemoglobine in een bloedcel;
- Serum ijzergehalte;
- ferritine- en reticulocytenaantallen, waarbij het laatste afhangt van de ernst van de ziekte, zoals hierboven uiteengezet.
Er zij ook gewezen op de negatieve effecten, en naast de reeds genoemde, kunnen zich barstjes in de huid voordoen, vooral in de mondhoeken, ademhalingsmoeilijkheden, broze en breekbare nagels, rode tong, toenemende apathie, verlaging van de vermoeidheidsdrempel. Deze laatste kwaal veroorzaakt tegelijk een afname van de lichaamsbeweging, wat op zijn beurt bijdraagt tot een toename van overgewicht of zwaarlijvigheid.
De behandeling van door ijzertekort veroorzaakte bloedarmoede komt hoofdzakelijk neer op het aanvullen van tekorten aan dit element, in mildere gevallen is alleen een wijziging van het huidige voedingspatroon voldoende. In ernstiger gevallen zal het helaas nodig zijn ijzerpreparaten in te nemen in de vorm van tabletten of sneller werkende injecties.
Bloedarmoede veroorzaakt door een tekort aan vitamine B12 en vitamine B9
Deze vitaminen behoren tot een uitzonderlijk grote groep en zijn tegelijkertijd essentieel voor het behoud van de gezondheid en de efficiënte werking van vele systemen en organen van het menselijk lichaam. Daarom moet erop worden toegezien dat hun gehalte op peil blijft, want een tekort daaraan betekent een groter risico op het ontstaan van megaloblastaire anemie , ook wel kwaadaardige anemie of Addison-Biermer-anemie genoemd. De meest voorkomende oorzaken zijn:
- een dieet arm aan producten die beide vitaminen bevatten;
- alcoholisme;
- verstoorde absorptie van voedingsstoffen in het spijsverteringsstelsel, in de meeste gevallen veroorzaakt door ziekteverschijnselen;
- infectie met parasieten van het spijsverteringsstelsel, b.v. lintwormen;
- aandoeningen van de factor die verantwoordelijk is voor de juiste absorptie van vitaminen.
In het verloop ervan is de productie van rode bloedcellen, die groter zijn dan normaal, verstoord; het heeft ook symptomen die het duidelijk onderscheiden van andere variëteiten:
- zichtbare vergeling van de huid;
- overmatig en meestal vroegtijdig grijs worden van het haar;
- stemmingsstoornissen;
- verlies van smaak;
- problemen met urineren;
- vergroting van inwendige organen, lever of milt;
- hallucinaties, die kunnen lijken op symptomen van geestesziekte;
- dementie;
- moeite met herinneren.
Megaloblastaire anemie is een van de moeilijkst te behandelen vormen; evenals bij de vorige moeten tekorten aan beide vitaminen worden gecorrigeerd, maar als de ziekte te ver is gevorderd, moeten levenslang preparaten met cobalamine en foliumzuur worden ingenomen.
Hemolytische anemie
Een andere veel voorkomende vorm van bloedarmoede is hemolytische anemie, waarbij erytrocyten te snel worden afgebroken, waardoor zij vaak onherroepelijk worden vernietigd; de ziekte kan in twee basistypes worden onderverdeeld:
- verworven hemolytische anemie, wanneer de rode bloedcellen gewoonlijk mechanische schade oplopen ten gevolge van toxische stoffen, bv. zware metalen. Soortgelijke negatieve effecten worden veroorzaakt door bepaalde geneesmiddelen en ziekten;
- congenitale hemolytische anemie, die het gevolg is van een abnormale vorming van de rode bloedcellen, stoornissen in hun structuur.
De oorzaak van dergelijke bloedarmoede kan liggen in aandoeningen van de milt en het immuunsysteem, waardoor gezonde erytrocyten worden vernietigd. Even vaak wordt een dergelijke toestand veroorzaakt door de ontwikkeling van infecties, gaande van eenvoudige ontstekingen tot tumoren, b.v. leukemie. Symptomen die wijzen op de ontwikkeling van dit soort ziekte, die de aandacht verdienen, zijn:
- vergeling van de huid en het wit van de ogen weer;
- donkere urine;
- vergrote milt;
- verhoogde ijzerniveaus;
- verhoogde hartslag.
De behandeling is ingewikkelder dan bij de vorige varianten en omvat de toediening van immunosuppressieve geneesmiddelen of corticosteroïden, soms is een bloedtransfusie nodig, en in de ernstigste gevallen moet de milt operatief worden verwijderd.
Aplastische anemie
Direct verband met aplasie, d.w.z. beenmergatrofie, waardoor nieuwe rode bloedcellen niet of in te kleine hoeveelheden kunnen worden aangemaakt. Aplastische anemie wordt ook onderverdeeld in aangeboren of verworven, en de oorzaken van het ontstaan ervan zijn:
- infecties, hoofdzakelijk virale infecties die bv. hepatitis veroorzaken;
- gebruik van bepaalde geneesmiddelen, hoofdzakelijk antibiotica en ontstekingsremmers;
- vergiftiging met schadelijke chemicaliën, bijv. pesticiden, gewasbeschermingsmiddelen;
- chemotherapie en radiotherapie die worden gebruikt om kanker te behandelen;
- bindweefselaandoeningen
De klinische symptomen zijn typerend voor de andere vormen, met als extra bonus gemakkelijke blauwe plekken en spontane bloedingen zonder duidelijke reden. Wat de behandeling betreft, is er slechts één methode die gegarandeerd doeltreffend is en dat is een beenmergtransplantatie.
Bloedarmoede bij zwangere vrouwen
Een andere variant die het waard is nader te worden beschreven, komt voor bij zwangere vrouwen, en de belangrijkste oorzaak is de verhoogde behoefte aan vitaminen, vooral B12 en foliumzuur en mineralen, met ijzer als belangrijkste natuurlijk. Het lichaam heeft er meer van nodig omdat het meer bloed moet produceren, met ongeveer 20 tot 30 procent, wat nodig is voor de juiste groei en ontwikkeling van de baby in de baarmoeder.
Het is van essentieel belang dat deze waarden tijdens de hele zwangerschap worden gehandhaafd, want tekorten verhogen het risico, dat van trimester tot trimester verschilt. In het eerste trimester is er een verhoogde kans op een miskraam, in het tweede kunnen er foetale afwijkingen zijn en een tekort aan ijzer in het derde leidt tot vroeggeboorte. De behandeling bestaat uit de keuze van een aangepaste voeding en de aanvulling van de tekorten daarvan met voedingssupplementen die de drie bovengenoemde ingrediënten bevatten, waarvan foliumzuurhet belangrijkst is voor de toekomstige moeder.
Bloedarmoede bij kinderen
Bloedarmoede is geen ziekte die alleen volwassenen treft; het komt even vaak voor bij kinderen van verschillende leeftijden, zelfs bij pasgeborenen. Het wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een ijzertekort, dat onmiddellijk moet worden aangevuld om alarmerende symptomen bij het kind te voorkomen, zoals
- bleke huid;
- onregelmatige hartslag;
- hoofdpijn en duizeligheid;
- kortademigheid
- slaperigheid en gebrek aan energie;
- moeite met concentreren en opletten;
- bloed in de urine en de ontlasting.
Dergelijke kwalen kunnen worden vermeden door een goed uitgebalanceerd dieet van een peuter, dat niet alleen de juiste doses ijzer bevat, maar ook foliumzuur en cobalamine, maar de aanpassing daarvan moet door een specialistworden gedaan.
Bloedarmoede – wat te eten om het te voorkomen
Een gezonde voeding is ook aan te bevelen voor volwassenen die aan verschillende vormen van bloedarmoede lijden, en aanbevolen voedingsmiddelen zijn onder meer:
- bladgroenten;
- tomaten;
- bieten;
- linzen
- broccoli
- spinazie;
- dille;
- groene erwten;
- boerenkool;
- grutten;
- volkoren graanproducten;
- fruit, vooral bessen, bv. frambozen, zwarte bessen; exotisch fruit, bv. avocado’s en citrusvruchten, bv. sinaasappelen, die ook vol synefrine zitten en veel ijzer bevatten
- vis, voornamelijk zeevis, makreel, tonijn, sardines;
- rundvlees, kalfsvlees en slachtafval, zoals lever;
- eidooiers.
Bronnen: