Het goed functioneren van het menselijk lichaam is afhankelijk van veel verschillende factoren, waaronder de toevoer van voldoende geselecteerde voedingsstoffen. De meesten van ons weten dat dit voornamelijk vitaminen en mineralen zijn, maar we zijn ons vaak niet bewust van het enorme belang van fytosterolen, ook wel plantensterolen genoemd, voor de gezondheid.

Het eerste wat we moeten weten over deze groep verbindingen die essentieel zijn voor het goed functioneren van het lichaam is hun definitie: het zijn stoffen van plantaardige oorsprong die chemisch lijken op menselijk cholesterol. Tegelijkertijd zijn het organische chemische verbindingen die alcoholen zijn en tot de steroïde groep behoren. Ze kunnen verschillende oorsprongen hebben, waarbij de basisverdeling als volgt is:

De wetenschap onderscheidt al meer dan 150 fytosterolen, met verschillende functies, en een aantal daarvan hebben gunstige effecten op de menselijke gezondheid:

Er is nog een andere verdeling, namelijk in verzadigde vormen, die stanolen worden genoemd en wel 10% van de totale plantensterolen uitmaken, en onverzadigde vormen, die gewoon sterolen zijn. In planten zijn ze een van de bouwstoffen van celmembranen, waarvan de stevigheid van hun structuur en weerstand tegen mogelijke negatieve externe factoren afhangt.

Aangezien fytosterolen structureel vergelijkbaar zijn met cholesterol, kunnen ze effectief sommige functies van cholesterol overnemen en is het leveren ervan in de aanbevolen doses van groot belang voor de gezondheid. Eerst en vooral verminderen ze de hoeveelheid geabsorbeerde cholesterol, zelfs met 30-40%, en kunnen ze tegelijkertijd de verwijdering ervan uit het lichaam verhogen, vooral de meest schadelijke fractie LDL en de zogenaamde totale cholesterol. Hierdoor wordt het risico op veel gevaarlijke hart- en vaatziekten verminderd, vooral atherosclerose.

Er zijn een aantal opties om het lichaam te voorzien van de aanbevolen 2 – 3 g plantensterolen per dag, zoals voedingssupplementen die deze bevatten. Artsen en gezonde voedingsdeskundigen wijzen echter op een betere bron van plantensterolen, namelijk een uitgebalanceerd dieet, en als het gaat om producten die grote hoeveelheden heilzame fytosterolen bevatten, moet het dieet het volgende bevatten

Een goede dosis fytosterolen is ook te vinden in kant-en-klare producten die, in zorgvuldig gekozen hoeveelheden, ook in het dagelijkse menu kunnen worden opgenomen:

Fytosterolverrijkte producten zijn echter niet geschikt voor iedereen en worden afgeraden voor kinderen, vooral kleuters tot 5 jaar, en zwangere vrouwen. In beide groepen kunnen ze leiden tot een overmatige cholesterolverlaging die de gezondheid ernstig in gevaar kan brengen.

We weten al wat plantensterolen zijn, welke soorten plantensterolen er zijn, welke bronnen de moeite waard zijn om te gebruiken om eventuele tekorten aan te vullen en hun effect op het handhaven van een goed cholesterolgehalte in het bloed. Dit is niet hun enige gezondheidsbevorderende werking en deskundigen op dit gebied wijzen ook op andere waardevolle medicinale eigenschappen van fytosterolen. De belangrijkste, die zeker de moeite waard zijn om te benadrukken, zijn:

Dit is precies mogelijk door de eigenschappen van plantensterolen om het totale cholesterol en zijn meest schadelijke fractie LDL te reguleren. Een teveel aan ‘slechte’ cholesterol kan de oorzaak zijn van de ontwikkeling van veel hart- en vaatziektensysteem, waardoor het risico op onder andere myocardinfarct, atherosclerose en beroerte toeneemt.

Er worden momenteel talloze onderzoeken uitgevoerd om het effect van fytosterolen op de remming van de proliferatie van kankercellen uit te sluiten of te bevestigen. De resultaten zijn veelbelovend, want ze hebben al aangetoond dat een voldoende hoeveelheid van deze stoffen in de voeding niet alleen de de proliferatie van kankercellen kan blokkeren, maar ook de mogelijke uitzaaiing van bestaande cellen naar andere organen kan remmen. Afzonderlijke fytosterolen, zoals β-sitosterol, zijn bijvoorbeeld werkzaam gebleken tegen prostaatkanker, darmkanker, maagkanker of borstkanker.

Een belangrijk element van het antikankereffect van fytosterolen zijn hun sterke antioxiderende eigenschappen die het mogelijk maken om overtollige opgehoopte vrije radicalen, dat wil zeggen reactieve zuurstofspecies (ROS), uit het lichaam te verwijderen. Deze zijn vaak de oorzaak van de ontwikkeling van gevaarlijke ziekten, waaronder kanker.

Een andere belangrijke rol van plantensterolen in het menselijk lichaam is het ondersteunen van een verzwakt immuunsysteem, dat niet altijd opgewassen is tegen de ontwikkeling van ontstekingen. Door de ontstekingsremmende werking van fytosterolen kunnen ze praktisch in de kiem worden bestreden; ze ondersteunen onder andere de behandeling van extreem pijnlijke reumatoïde artritis.

Prostaatkliergroei, of prostaatklier, is een ernstige ziekte waarvan steeds meer mannen boven de 50 jaar de symptomen beklagen. Niet alleen worden seksuele prestaties of vruchtbaarheid aangetast, maar onbehandelde prostaatkanker kan het gevolg zijn, en fytosterolen zijn een belangrijk element van preventie.

Ze kunnen niet alleen prostaathypertrofie verminderen, maar ze verlichten ook veel van de symptomen die met deze ziekte geassocieerd worden, voornamelijk de moeite om de urine goed door te laten en de gevaarlijke retentie ervan in de blaas, wat kan leiden tot ontsteking van dit orgaan.

Ondanks de onbetwistbare voordelen van het consumeren van plantensterolen, mag de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid niet overschreden worden. Tot de meest problematische behoren: